กำมะถัน (S) เป็นองค์ประกอบที่สำคัญของกรดอะมิโนและโคเอนไซม์ ที่ช่วยในการสร้างคลอโรฟิลล์และสังเคราะห์โปรตีน กำมะถันไม่ค่อยเคลื่อนย้ายในพืชทำให้อาการขาดเกิดกับใบอ่อนก่อน ต้นข้าวที่ขาดกำมะถันจะมีอาการคล้ายกับการขาดไนโตรเจน ต่างกันตรงที่การขาดไนโตรเจนจะเกิดที่ใบแก่ก่อน แต่การขาดกำมะถันจะเกิดที่ใบอ่อนก่อนแล้วตามด้วยใบแก่ โดยเริ่มแรกที่กาบใบจะมีสีเหลืองแล้วลุกลามสู่ใบ อาจพบต้นข้าวมีสีเหลืองทั้งต้นในระยะแตกกอ ความสูงและการแตกกอลดลง ต้นข้าวและใบข้าวเล็กลง นอกจากนี้การขาดกำมะถันยังทำให้การเจริญเติบโตและการพัฒนาของข้าวช้าลง รวงข้าวจะน้อยและสั้น จำนวนเมล็ดต่อรวงลดลง จำนวนท้องไข่ของเมล็ดเพิ่มขึ้น ดังที่ได้กล่าวมาแล้วว่าข้าวที่ขาดกำมะถันจะแสดงอาการใกล้เคียงกับการขาดไนโตรเจนมาก จนบางครั้งไม่สามารถบอกความแตกต่างได้ชัดเจน การวินิจฉัยที่แม่นยำอาจต้องใช้ผลจากการวิเคราะห์ตัวอย่างดินและพืช มาประกอบด้วย
การขาดกำมะถันมีสาเหตุมาจากหลายประการ ที่สำคัญคือดินมีปริมาณกำมะถันไม่เพียงพอต่อการเจริญเติบโตการใช้ปุ๋ยเคมีที่ไม่มีกำมะถันเป็นส่วนประกอบ เช่น ยูเรีย, 0-46-0 เป็นต้น รวมทั้งการเผาฟางข้าวหลังเก็บเกี่ยว การขาดกำมะถันมักพบในดินที่มีการผุพังอยู่กับที่ (Weathering) สูง โดยแร่ที่อยู่ในรูปออกไซด์จะดูดยึดซัลเฟตไว้ หรือพบในดินที่มีอินทรียวัตถุต่ำ เนื้อดินเป็นทรายจัด หรือพื้นที่ที่มีการเผาฟางข้าวเป็นประจำ
ตารางแสดงแหล่งปุ๋ยกำมะถันสำหรับใช้ในนาข้าวที่สำคัญ |
ชนิด | สูตร | ปริมาณธาตุอาหาร | หมายเหตุ |
| Ammonium silfate | (NH4)2SO4 | 24% S
21% N | ปฏิกิริยาเป็นกรด, ออกฤทธิ์เร็ว |
| Single superphosphate | Ca(H2PO4)2 · H2O
+ CaSO4 · 2H2O | 12% S
7 - 9% P
13 - 20% Ca | ละลายได้ดี, ออกฤทธิ์เร็ว |
| Potassium sulfate (Epsom salt) | K2SO4 | 18% S
40 - 43% K | ออกฤทธิ์เร็ว |
| Kieserite | MgSO4 · H2O | 23% S
17% Mg | ออกฤทธิ์เร็ว |
| Langbeinite | K2SO4 · MgSO4 | 22% S
18% K
11% Mg | ออกฤทธิ์เร็ว |
| Gypsum | CaSO4 · 2H2O | 17% S | ออกฤทธิ์ช้า |
| Elemental S | S | 97% S | ออกฤทธิ์ช้า |
| Sulfur- coated urea | CO(NH2)2 + S | 6 - 30% S
30 - 40% N | ออกฤทธิ์ช้า |
การจัดการเพื่อการป้องกันและแก้ไขการขาดกำมะถันสามารถทำได้โดย การใส่ปุ๋ยไนโตรเจนหรือฟอสเฟต ควรเลือกใส่ชนิดที่มีกำมะถันเป็นส่วนประกอบ เช่น ปุ๋ยแอมโมเนียมซัลเฟต (26% S), ซิงเกิลซูเปอร์ฟอสเฟต (12% S), โพแทสเซียมซัลเฟต (18% S) เป็นต้น ควรไถกลบฟางหลังเก็บเกี่ยวไม่ควรเผาเพราะการเผาทำให้กำมะถันในฟางข้าวสูญเสียถึงร้อยละ 40–60 ในกรณีที่พืชแสดงอาการขาดให้ใส่ปุ๋ยกำมะถัน เช่นยิปซัม (17% S) หรือ Elemental S (97% S) ในอัตราประมาณ 1.5 กิโลกรัม Sต่อไร่ |
อาการขาดธาตุกำมะถันในข้าว |
| |
ใบอ่อนของต้นข้าวมีสีเหลืองซีด ความสูงและการแตกกอลดลง |
| |
ใบอ่อนของข้าวมีสีออกเหลืองเพราะมีคลอโรฟิลล์ต่ำ ปลายใบมีสีออกขาว |