ซิลิกอน (Si) เป็นธาตุอาหารที่มีประโยชน์สำหรับข้าว แต่หน้าที่ของธาตุนี้ในพืชยังไม่ทราบแน่ชัด ซิลิกอน จำเป็นในการพัฒนาใบ รากและลำต้นที่แข็งแรง ซิลิกอนที่เป็นองค์ประกอบของผนังเซลล์ ช่วยให้พืชต้านทานโรค แมลงและปลวกดีขึ้น ข้าวที่ได้รับซิลิกอน พอเพียงจะมีใบและลำต้นตั้ง ทำให้การสังเคราะห์แสงดีขึ้น
ข้าวที่ขาดซิลิกอนจะมีใบไม่กระด้างและโน้มลง (Droopy) ทำให้ประสิทธิภาพในการสังเคราะห์แสงลดลง ข้าวจะอ่อนแอต่อการทำลายโรคและแมลง การขาดที่รุนแรงจะเกิดจุดสีน้ำตาลบนใบข้าว จำนวนรวงต่อตารางเมตรและจำนวนเมล็ดดีต่อรวงลดลง ข้าวจะหักล้มมาก การขาดซิลิกอนมีสาเหตุจากการที่ดินมีปริมาณซิลิกอนไม่เพียงพอต่อการเจริญเติบโต วัตถุต้นกำเนิดดินมีปริมาณซิลิกอนต่ำ รวมทั้งการขนฟางออกจากแปลงนาเป็นระยะเวลาหลายปีติดต่อกันก็ทำให้ดินขาดซิลิกอนได้เช่นกัน การขาดซิลิกอนมักพบในดินนาที่เสื่อมโทรมดินที่มีปริมาณซิลิกอนต่ำ และดินนาน้ำฝนที่มีการชะล้างสูง เช่นดินนาในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
ตารางแสดงแหล่งปุ๋ยซิลิกอนสำหรับใช้ในนาข้าวที่สำคัญ |
ชนิด | สูตร | ปริมาณธาตุอาหาร | หมายเหตุ |
| Blast furnace slag | CaSiO3 , MgSiO3 | 14 - 19% Si
25 - 32% Ca
2 - 4% Mg | |
| Convertor slag | CaSiO3 , MgSiO3 | 4 - 6% Si
26 - 46% Ca
0.5 - 9% Mg | |
| Silico-manganese slag | CaSiO3 , MgSiO3 | 16 - 21% Si
21 -25% Ca
0.5 - 2% Mn | เป็นเม็ด |
| Fusedmagnesium | Si, Ca, Mg | 14 - 19% Si
1 - 4% Mg | เป็นเม็ด, ปุ๋ยสลายตัวช้า
(slow release) |
| Potassium silicate | K, Si | 14% Si
17% K
2.5% Mg | เป็นเม็ด, ปุ๋ยสลายตัวช้า
(slow release) |
การจัดการเพื่อการป้องกันและแก้ไขการขาดซิลิกอนสามารถทำได้โดย
การไถกลบฟางลงในแปลงนาเป็นประจำจะช่วยเพิ่มปริมาณซิลิกอนในดินเพราะในฟางข้าวมีปริมาณซิลิกอนค่อนข้างสูงคือร้อยละ 5–6
หลีกเลี่ยงการใส่ปุ๋ยไนโตรเจนในอัตราสูงเกินไปแม้ว่าการใส่ไนโตรเจนมากจะทำให้พืชดูดใช้ไนโตรเจนและซิลิกอนมากขึ้น แต่ความเข้มข้นของของซิลิกอนในพืชจะลดลง เนื่องจากพืชผลิตน้ำหนักแห้งมากกว่าเดิม
ในกรณีที่พืชแสดงอาการขาดซิลิกอนให้ใส่ปุ๋ยที่มีซิลิกอนเป็นส่วนประกอบให้แก่ข้าว โดยใส่แคลเซียมซิลิเกตในอัตรา 20–30 กิโลกรัมต่อไร่ หรือโพแทสเซียมซิลิเกตในอัตรา 6–10 กิโลกรัมต่อไร่
อาการขาดธาตุซิลิกอนในข้าว |
| |
ในต้นที่ขาดซิลิกอน (ซ้ายมือ) ใบข้าวจะโน้มลงเมื่อเปรียบเทียบกับต้นปกติ (ขวามือ) | จุดสีน้ำตาลบนใบข้าวเป็นอาการหนึ่งของข้าวที่ขาดซิลิกอน |