นกศัตรูข้าว

          นกศัตรูข้าวที่สำคัญมี 9 ชนิด ได้แก่ นกกระติ๊ดขี้หมู  นกกระติ๊ดตะโพกขาว  นกกระจอกบ้าน  นกกระจอกตาล นกกระจอกใหญ่  นกกระจาบธรรมดา  นกกระจาบทอง  นกเขาใหญ่ และนกพิราบป่า

ลักษณะการทำลาย  
          ความเสียหายที่เกิดกับข้าว แบ่งออกได้เป็น ความเสียหายในนาและความเสียหายในยุ้งฉาง สำหรับความเสียหายในนาข้าว ในการปลูกข้าวแบบนาหว่าน นกจะเริ่มทำลายและกินเมล็ดพันธุ์ข้าวหลังจากชาวนาหว่านข้าวแล้ว ส่วนสภาพข้าวนาสวนนกจะกินข้าวในแปลงตกกล้า และจะกินต่อเนื่องเป็นระยะเวลาหนึ่ง แม้ว่าข้าวงอกแล้วก็ตาม เนื่องจากเมล็ดข้าวยังมีเอนโดสเปิร์ม สำหรับเป็นอาหารของนกได้ (ภาพที่ 1)
          ความเสียหายจะเริ่มอีกครั้งตอนระยะข้าวเป็นน้ำนม และสร้างเมล็ด ถ้าต้นข้าวอยู่ในระยะเป็นน้ำนมและมีส่วนเป็นไตแข็งเพียงเล็กน้อย นกจะจิกที่รวงแล้วขบเมล็ดข้าวกินเฉพาะเนื้อแข็งและส่วนเป็นน้ำนม รวงข้าวจะยังมีเมล็ดติดอยู่กับรวง แต่มีรอยแตกเห็นชัดเจน รวงข้าวที่ถูกนกกินจะตั้งขึ้น ถ้าต้นข้าวเลยระยะเป็นน้ำนมจนแข็งหมดทั้งเมล็ดแล้ว นกจะใช้ปากรูดเมล็ดออกจากรวง แล้วคาบเมล็ดมาขบกินแต่ส่วนเนื้อภายใน ส่วนเปลือกปล่อยทิ้งไว้ใต้ต้นข้าวนั้นเอง (ภาพที่ 2 และ 3) 

2. นกกระติ๊ดตะโพกขาว (white-rumped munia)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Lonchura striata                                                       
ชื่อสามัญอื่น : -
          นกกระติ๊ดตะโพกขาว ความยาวลำตัวประมาณ 11-11.5 เซนติเมตร ปากสีเทา ตะโพกและท้องขาว ตัดกับหัว อก และลำตัวด้านบนสีน้ำตาลเข้ม หน้าและปีกน้ำตาลดำ มีลายขีดสีจางที่หลังและอก ปลายขนหางเป็นติ่งแหลมกว่านกกระติ๊ดชนิดอื่น (ภาพที่ 6) (จารุจินต์ และคณะ, 2550)

ถิ่นอาศัย
          ทุ่งหญ้า พื้นที่เกษตร ป่าละเมาะ ชายป่า และที่ราบถึงพื้นที่ความสูง 1,500 เมตร จากระดับทะเลปานกลาง เป็นนกประจำถิ่น พบบ่อยมาก

กลุ่มนกกระจอก

สกุล : Passer
วงศ์ : Passeridae
อันดับ: Passeriforme

1. นกกระจอกบ้าน (Eurasian tree sparrow)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Passer montanus                                                                          
ชื่อสามัญอื่น : -

          นกกระจอกบ้าน ความยาวลำตัวประมาณ 14-14.5 เซนติเมตร ปากดำ หัวน้ำตาลแดงเข้ม แก้มขาวมีแต้มดำ คอดำ ลำตัวด้านบนน้ำตาลแดงมีลายดำ ปีกน้ำตาลแดงมีแถบแคบๆ สีขาวพาด ลำตัวด้านล่างน้ำตาลแกมเทา (ภาพที่ 7) เสียงร้อง “ชิบ ชิบ” หรือ “ชิชิบ ชิชิบ” (จารุจินต์ และคณะ, 2550)

ถิ่นอาศัย
พื้นที่เกษตร ชุมชนเมือง ป่าละเมาะ ชายป่า และที่ราบถึงพื้นที่ความสูง 1,830 เมตร จากระดับทะเลปานกลาง เป็นนกประจำถิ่น พบบ่อยมาก

2. นกกระจอกใหญ่ (house sparrow)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Passer domesticus                                                               
ชื่อสามัญอื่น : -

          นกกระจอกใหญ่ ความยาวลำตัวประมาณ 15-15.5 เซนติเมตร ตัวผู้ ส่วนหน้าผากและกระหม่อมมีสีเทา ส่วนหลังตาถึงท้ายทอยสีน้ำตาลแดงมีลายขีดดำและเทา ตะโพกสีเทาแก้มน้ำตาล ลำตัวด้านล่างสีเทาแกมขาว (ภาพที่ 8ก)  ตัวเมีย ส่วนปากมีสีเนื้อ ส่วนหัวและลำตัวสีน้ำตาลแกมเทา คิ้วมีสีจางกว่า ปีกและหลังสีน้ำตาลแกมเหลืองอ่อน คล้ายตัวเมียของนกกระจอกตาล แต่หลังมีลายขีดสีน้ำตาลจางๆ (ภาพที่ 8ข) เสียงร้อง “ชีรับ ชีรับ ชีรับ” หรือ “ชรีป” (จารุจินต์ และคณะ, 2550)

ถิ่นอาศัย
ชุมชนเมือง พื้นที่เกษตร และพื้นที่เปิดโล่ง เป็นนกประจำถิ่น พบบ่อยมาก และกำลังขยายถิ่นแพร่กระจายไปเรื่อยๆ

3. นกกระจอกตาล (plain-backed sparrow)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Passer flaveolus                
ชื่อสามัญอื่น : -

          นกกระจอกตาล ความยาวลำตัวประมาณ 13.5-15 เซนติเมตร ตัวผู้ ลำตัวด้านหลังมีสีน้ำตาลแดงไม่มีลาย ส่วนหลังตาถึงข้างหัวสีน้ำตาลแดง ส่วนกระหม่อมและหลังตอนบนสีเทา คอสีดำ แก้มและลำตัวด้านล่างสีเหลืองอ่อน (ภาพที่ 9ก) ตัวเมีย ลักษณะคล้ายนกกระจอกใหญ่ตัวเมีย แต่ส่วนหลังไม่มีลาย ลำตัวด้านล่างสีเหลืองอ่อนแกมน้ำตาล (ภาพที่ 9ข) เสียงร้อง ใส “ชิ-รัป” หรือ “ชิ-ริบ” (จารุจินต์ และคณะ, 2550)

ถิ่นอาศัย
พื้นที่เกษตร และพื้นที่เปิดโล่ง ชายป่า เป็นนกประจำถิ่น พบบ่อย

กลุ่มนกกระจาบ

สกุล : Ploceus

วงศ์ : Ploceidae

อันดับ: Passeriformes

1. นกกระจาบธรรมดา (baya weaver)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ploceus philippinus                                                              
ชื่อสามัญอื่น : -

          นกกระจาบธรรมดา ความยาวลำตัวประมาณ 14.5-15 เซนติเมตร ส่วนปากสีดำค่อนข้างยาว หน้าผากถึงท้ายทอยมีสีเหลืองสด ส่วนหน้าสีคล้ำ หลังปีกและลำตัวด้านบนสีน้ำตาลดำมีลายจากขอบขนสีน้ำตาลอ่อน ลำตัวด้านล่างสีน้ำตาลอ่อนแกมเหลือง (ภาพที่ 10ก) ตัวผู้นอกฤดูผสมพันธุ์และตัวเมีย ส่วนปากสีเนื้อ ลำตัวสีน้ำตาลอ่อนแกมเหลือง ข้างแก้มเรียบไม่มีลาย ส่วนหัวมีลายสีคล้ำ ลำตัวด้านบนสีน้ำตาลเข้มมีลายจากขอบขนสีจาง (ภาพที่ 10ข) (จารุจินต์ และคณะ, 2550)

ถิ่นอาศัย
ทุ่งนา ทุ่งหญ้า พื้นที่ชุมน้ำ และที่ราบถึงพื้นที่ความสูง 1,220 เมตร จากระดับทะเลปานกลาง ทำรังทรงกลมมีทางเข้าเป็นท่อยาว ห้อยอยู่บนต้นไม้สูง เป็นนกประจำถิ่น พบบ่อย

2.  นกกระจาบทอง (Asian golden weaver)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ploceus hypoxanthus                  
ชื่ออื่นๆ : -
          นกกระจาบทอง ความยาวลำตัวประมาณ 14.5-15 เซนติเมตร ตัวผู้ชุดขนฤดูผสมพันธุ์ ส่วนหัว ตะโพก และลำตัวด้านล่างมีสีเหลืองสด ตัดกับแถบหน้าและคอสีดำ ลำตัวด้านบนสีดำแกมน้ำตาลมีลายเหลือง ส่วนหางสีดำ (ภาพที่ 11ก) ตัวผู้นอกฤดูผสมพันธุ์และตัวเมีย ลักษณะคล้ายนกกระจาบธรรมดามาก แต่ปากหนาอวบและสั้นกว่า (ภาพที่ 11ข) (จารุจินต์ และคณะ, 2550)

ถิ่นอาศัย
ทุ่งนา ทุ่งหญ้า พื้นที่ชุมน้ำ ที่ราบถึงพื้นที่ความสูง 1,220 เมตร จากระดับทะเลปานกลาง ทำรังทรงกลมมีทางเข้าทางด้านข้าง อยู่ในระดับต่ำตามต้นกก เป็นนกประจำถิ่น พบไม่บ่อย หรือพบบ่อยในบางพื้นที่

นกเขาใหญ่ (spotted dove)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Streptopelia chinensis                                                
ชื่อสามัญอื่น : -
          นกเขาใหญ่ ความยาวลำตัวประมาณ 30-31 เซนติเมตร ส่วนหัวมีสีเทา คอ และลำตัวด้านล่างสีน้ำตาลแกมม่วง ส่วนหลังคอเป็นแถบดำมีจุดขาวกระจาย ส่วนหลังสีน้ำตาล หางยาว ปลายขาว เสียงร้อง “วุ่ก-วุค-ครู่ วุ่ก-วุค-ครู่” ก้องกังวาน (จารุจินต์ และคณะ, 2550)

ถิ่นอาศัย
พื้นที่เกษตร สวน แหล่งชุมชน ชายป่า และพื้นที่เปิดโล่งต่างๆ ที่ราบถึงพื้นที่ความสูง 2,040 เมตร จากระดับทะเลปานกลาง เป็นนกประจำถิ่น พบบ่อยมาก 

นกพิราบป่า (rock pigeon)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Columba livia                                                                     
ชื่อสามัญอื่น : -
          นกพิราบป่า  ความยาวลำตัวประมาณ 33-34 เซนติเมตร ส่วนหัวสีเทาเข้ม หลังและอกสีเข้มกว่า ปีกเทาอ่อน แถบปีกดำ ปลายหางดำ ตัวผู้ ขนาดลำตัวใหญ่กว่าตัวเมีย ส่วนคอเหลือบเขียวมากกว่า (ภาพที่ 13) ปัจจุบันมีการผสมและคัดเลือกสายพันธุ์จนมีสีขนที่หลากหลายแตกต่างไปจากพันธุ์ดั้งเดิม เช่น สีน้ำตาล ขาว หรือมีลวดลายต่างๆ เสียงร้อง แหบ “อุอุครู่” (จารุจินต์ และคณะ, 2550)

ถิ่นอาศัย
บ้านเรือน แหล่งชุมชน พื้นที่เกษตรกรรม และหน้าผาหิน เป็นนกประจำถิ่น พบบ่อยมาก